Каждому белорусу, решившему поступить в ВУЗ, необходимо сдать один из государственных языков на выбор, при этом один из них — белорусский. Смогли бы вы сдать его на приличный балл в 2025 году? Предлагаем проверить, пройдя тест с 10 скользкими вопросами из ЦТ, который Telegraf.news подготовил с опытным преподавателем и репетитором по белорусскому языку Светланой Гуцу.
Для выпускников и абитуриентов Беларуси конец учебного года и июнь — напряжённый период. Именно на это время приходится пора сдачи централизованных экзаменов и тестирования, которое становится определяющим для поступления в желанные вузы. Как водится, каждый белорус, желающий получить высшее образование, должен сдать один из государственных языков на выбор: русский или белорусский.
В нынешнем году родной язык для сдачи ЦЭ выбрали более 10 тысяч выпускников. Но в то время как для одних сдать белорусский на высокий балл — непосильная задача, другие сознательно выбирают родной язык, предполагая, что он проще и понятнее. Но так ли это на самом деле?
Журналистка Telegraf.news попросила подготовить и собрать 10 вопросов, на которых чаще всего спотыкаются абитуриенты при сдаче ЦТ и ЦЭ по белорусскому языку, опытного преподавателя Светлану Гуцу.
Попробуйте оценить свои шансы, пройдя этот тест.
1. Пачнем з простага. У якім слове дапушчана памылка?
З школьных часоў вядома, што літара "У" пасля галосных ператвараецца ў нескладовае "Ў". Аднак гэта не тычыцца сітуацыі, калі літара "У" трапляе пад націск. Пад націскам заўсёды пішацца "У" складовае. Напрыклад: трыумф, баул. Так жа пішуцца словы на УМ, УС: прэзідыум.
2. Яшчэ адно заданне на пошук памылкі. У якім слове яна дапушчана?
Скарочаныя словы варта пісаць разам. Напрыклад: медсястра, выканкам, гарсавет. Адзінкі вымярэння пішуцца праз злучок: машына-месца, ампер-гадзіна, грам-малекула. Іншамоўныя частка мікра- пішацца разам: мікраклімат.
3. Заданне ўскладняецца. Якая сінтаксічная канструкцыя адпавядае нормам беларускай мовы?
Пазбавіцца недахопаў пішам без прыназоўніка, і гэта правільна. У выпадку з іншымі варыянтамі адказаў, каб зразумець, якой павінна быць сінтаксічная канструкцыя, ставім пытанне: даглядаць (каго?) хворых, загадчык (чаго?) аптэкі.
4. У якім сказе неабходны працяжнік?
У выпадку выказнікаў, выражаных фразеалагізмамі, на пісьме неабходна ставіць працяжнік: Грыбы — як на падбор; Боты — што трэба. У варыянце "Летняя раніца як казка" працяжнік не ставіцца, бо выказнік выражаны параўнальным зваротам. У выпадку, калі выказнік стаіць перад дзейнікам, працяжнік таксама не ставіцца: Гасцінны народ беларусы.
5. У якім сказе парушана пунктуацыйная норма?
Калі параўнальны зварот уваходзіць у склад выказніка, яго не выдзяляюць коскай: Бярозавы лісток што залатая манетка; Як кудзеля тая траўка. У выпадку, калі ёсць прамое параўнанне, коска ставіцца: Быццам пацеркі, ірдзелі журавіны; Вочкі яе свяціліся, што зоркі.
6. У якім выпадку знакі прыпынку расстаўлены правільна?
Азначэнне перад назоўнікам, аддаленае ад яго выказнікам, выдзяляецца коскай: Абсыпаны золатам, шаптаўся аб нечым клён; Прыбраная ў зоры, апускаецца над горадам ноч. Адзіночнае дзеепрыслоўе пасля выказніка не адасабляецца: Я ішоў не спяшаючыся да самага возера. Адзіночныя азначэнні пасля галоўнага слова адасабляюцца коскамі: Пасыпаў сняжок спорны, густы.
7. Якое слова напісана правільна?
У словах з націскам у другой частцы на першы склад у першай частцы трэба пісаць Е. Напрыклад: медагон. Агульныя назоўнікі на АР, АЛЬ пішам праз А: камп'ютар. Назоўнік у множным ліку з націскным канчаткам пішам у корані праз А: жалуды.
8. А ў якім слове няма памылкі тут?
Тут варта прыгадаць правіла на правапіс спалучэнняў зычных літар ЗДН. Прыклады: праязны, выязны, спазніцца. А вось спалучэнне зычных СК на канцы кораня чаргуецца са ШЧ: блішчасты. Спалучэнне зычных СЧ на стыку прыстаўкі і кораня нязменна: расчулены.
9. Які дзеяслоў з правільным суфіксам?
Пасля збегу зычных з канцавой л, н, р пішам суфікс ЫВА/ІВА: запэўнІВАю, падтрымлІВАць. Пры адсутнасці збегу зычных перад суфіксам — пішам ВА: наведВАю. У першай асобе адзіночнага ліку дзеяслоў на УЮ — пішам суфікс АВА: даследАВАць.
10. А ці зможаце зрузумець, які спосаб утварэння слова вызначаны правільна?
Слова "дзетсадаўскі" утворана ад дзетсад пры дапамозе суфікса АЎСК, роўна як заасадны- ад заасад. "Заўвага" ад "заўважыць" — бяссуфіксны спосаб. "Загружанасць" — ад "загружаны" — суфіксальны спосаб.
Ранее Telegraf.news пісал о том, что с окончанием учебного года выпускникам в Беларуси для поступления в вузы необходимо сдать один из государственных языков: белорусский либо русский. В среде абитуриентов мнения о том, какой язык сдавать проще и легче, разнятся. Мы побеседовали с несколькими выпускниками и преподавателями, чтобы узнать, какая мотивация выбирать тот или иной язык для сдачи у учащихся и правда ли, что сдавать какой-то из них легче?
